शिक्षक दिन विशेष - आजची शिक्षण पद्धती आणि आजचा शिक्षक

श्री संत ज्ञानेश्वर विद्या मंदिर चे सहशिक्षक अरविंद भीमराव पदमे

Teacher's Day Special, sarvpalli radhakrushnan, maharashtra, shivshahi news,

शिवशाही वृत्तसेवा, कन्नड (प्रतिनिधी मनोज चव्हाण)

आजचे युग हे विज्ञान व तंत्रज्ञानाचे युग आहे. शिक्षण पद्धती पूर्वीच्या पारंपरिक चौकटीतून बाहेर पडून आधुनिकतेकडे झेपावली आहे. पूर्वी वर्गात फळा, खडू आणि वही-पुस्तक यापुरताच अभ्यास मर्यादित होता. शिक्षक धडा सांगायचा, विद्यार्थी तो लिहून ठेवायचा आणि परीक्षेत उत्तरं लिहायची – एवढंच शिक्षणाचं स्वरूप होतं. परंतु आता परिस्थिती बदलली आहे.

आजची शिक्षण पद्धती विद्यार्थ्यांच्या सर्वांगीण विकासावर भर देते. फक्त पुस्तकातील ज्ञान न शिकवता प्रत्यक्ष प्रयोग, प्रकल्प, चर्चासत्रे, गटचर्चा, खेळ, सांस्कृतिक उपक्रम यांचा समावेश करण्यात येतो. विद्यार्थी फक्त माहिती घेणारा नसून तो शोध घेणारा, विचार करणारा आणि नवनवीन कल्पना मांडणारा बनतो. इंटरनेट, ई-लायब्ररी, डिजिटल क्लासरूम, मोबाईल अ‍ॅप्स यामुळे त्याला जगभरातील ज्ञान सहज उपलब्ध होतं.

विशेषतः कोविड-१९ महामारीच्या काळात ऑनलाईन वर्गांची पद्धत मोठ्या प्रमाणावर प्रचलित झाली. झूम, गूगल मीट, मायक्रोसॉफ्ट टीम्स यांसारख्या साधनांमुळे विद्यार्थ्यांनी घरबसल्या शिक्षण घेतले. ही पद्धत नवीन असली तरी शिक्षकांनी तंत्रज्ञानाचा अभ्यास करून विद्यार्थ्यांपर्यंत ज्ञान पोहोचवले. यामुळे “शिकण्याची प्रक्रिया शाळेच्या चार भिंतींमध्येच मर्यादित नसते” हे सर्वांना प्रकर्षाने जाणवले.

याचबरोबर, २०२० साली भारत सरकारने आणलेले राष्ट्रीय शिक्षण धोरण (NEP 2020) हे आजच्या शिक्षण पद्धतीतील मोठे पाऊल आहे. या धोरणात ५+३+३+४ ही नवीन रचना, मातृभाषेतून शिक्षण, कौशल्याधारित अभ्यासक्रम, बहुभाषिक शिक्षण, तंत्रज्ञानाचा वापर, आणि विद्यार्थ्यांच्या सर्वांगीण विकासावर भर दिला आहे. या धोरणामुळे “केवळ गुणांवर आधारित शिक्षण” न राहता जीवनकौशल्यांवर आधारित शिक्षण घडण्याची वाट मोकळी झाली आहे.

या बदलत्या शिक्षण पद्धतीत शिक्षकाची भूमिकाही खूप मोठी आहे. आजचा शिक्षक हा फक्त ज्ञान देणारा नाही तर मार्गदर्शक, प्रेरणादायी व्यक्तिमत्त्व आणि विद्यार्थ्यांचा मित्र आहे. तो विद्यार्थ्यांच्या शंकांना उत्तरे देतोच, पण त्यांना योग्य दिशा दाखवतो. पुस्तकातील धडे समजावून सांगताना तो जीवनातील मूल्ये, संस्कार आणि व्यवहारातील अनुभवही देतो. आजच्या स्पर्धात्मक युगात शिक्षक विद्यार्थ्यांना आत्मविश्वास देतो आणि त्यांच्या क्षमतांवर विश्वास ठेवायला शिकवतो.

आजच्या शिक्षकांसमोर अनेक आव्हाने आहेत. बदलत्या तंत्रज्ञानाशी सतत जुळवून घेणे, विद्यार्थ्यांचे बदलते स्वभाव आणि आवडी-निवडी, मोबाईल व सोशल मीडियाचा वाढता वापर, पालक व समाजाच्या अपेक्षा – ही सगळी आव्हाने शिक्षकांना पेलावी लागतात. तरीही ते संयमाने, परिश्रमाने आणि नवनवीन पद्धती वापरून शिक्षण अधिक प्रभावी करण्याचा प्रयत्न करतात.

शिक्षक दिन हा केवळ औपचारिक कार्यक्रम नाही. तो आपल्याला हे स्मरण करून देतो की आजही समाजाच्या घडणीचा पाया शिक्षकांवरच उभा आहे. तंत्रज्ञान कितीही प्रगत झाले तरी “गुरु” शिवाय ज्ञानाला योग्य दिशा मिळू शकत नाही.

म्हणूनच या दिवशी आपण सर्वांनी आपल्या शिक्षकांप्रती आदर व्यक्त करणे, त्यांच्या त्यागाची जाणीव ठेवणे आणि “गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णुः” या वचनाची आठवण ठेवणे गरजेचे आहे. कारण आजची शिक्षण पद्धती कितीही आधुनिक झाली तरी तिचा आत्मा आणि प्रेरणा हा शिक्षकच आहे.

लेखक -

श्री अरविंद भीमराव पदमे

सहशिक्षक ( श्री संत ज्ञानेश्वर विद्या मंदिर )

---------------------